❃❃❃

Όλοι και όλες μας θα έχουμε ακούσει αρκετές φορές για μία οποιαδήποτε σχέση, συνήθως ερωτική ή φιλική, ότι «έκανε τον κύκλο της». Η φράση αυτή δίνει στην εκάστοτε σχέση μια απόχρωση «αναπόφευκτης αναγκαιότητας» ως προς τη λήξη της, με την έννοια ότι το τέλος της έρχεται φυσικά και αβίαστα (όπως φυσικά και αβίαστα κάθε αρχή ενός κυκλικού περιγράμματος συμπίμπτει με το τέλος του).

Από τον δημιουργό Silkester | Pixabay

Συνήθης οπτική

Με αυτό το σκεπτικό, κάθε τετελεσμένη σχέση είναι ένας κύκλος, το μέγεθος του οποίου καθορίζεται, μεταφορικά, από τη χρονική διάρκειά της (μικροί και μεγάλοι κύκλοι αντιπροσωπεύουν μικρές ή μεγαλύτερες χρονικά σχέσεις). Αντίστοιχα, μια σχέση που είναι ακόμα «ενεργή», αντιπροσωπεύεται από ένα ημιτελές κυκλικό περίγραμμα. Εφόσον είναι άγνωστο το πότε θα τελειώσει αυτή η σχέση, μας είναι άγνωστο εκ των προτέρων το πόση απόσταση του κυκλικού περιγράμματος έχει διανύσει το καμπυλόγραμμο σχήμα που αντιπροσωπεύει τη σχέση μας μία δεδομένη στιγμή. Την απάντηση παίρνουμε μόνο όταν φτάσει το περιβόητο τέλος, όπου και «κλείνει ο κύκλος» (ορίζουμε δηλαδή τη σχέση μας εκ του αποτελέσματος ως έναν κύκλο, που, όπως κάθε κύκλος, έκλεισε).

Το πρόβλημα με αυτή τη μεταφορά είναι περισσότερο πρακτικό από όσο φαίνεται με τη πρώτη ματιά. Και αυτό γιατί, αν εξαρχής φανταζόμαστε τη σχέση σαν ένα κυκλικό περίγραμμα που διαγράφει μια κυκλική πορεία με κατεύθυνση την έναρξή της, έχουμε οι ίδιοι και οι ίδιες προσυπογράψει το τέλος της. Όχι γιατί το τέλος είναι αναπόφευκτο, αλλά γιατί εμείς έχουμε επιλέξει να την παρομοιάζουμε με ένα σχήμα που ξέρουμε ότι έχει τέλος. 

Αλλαγή νοοτροπίας

Αν πρέπει οπωσδήποτε να παρομοιάσουμε την έννοια της σχέσης εντός ενός χωροχρονικού πλαισίου με ένα σχήμα, τότε οι ανθρώπινες σχέσεις δεν είναι κύκλος, είναι γραμμή. Και μάλιστα γραμμή που εκτείνεται προς το άπειρο. Αυτό σημαίνει ότι έχει μεν μία αρχή, αλλά μας είναι άγνωστο, και αδύνατο να ορίσουμε εξ αρχής, το αν υπάρχει ένα τέλος. 

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ότι ο τρόπος με τον οποίο σχηματοποιούμε, φανταζόμαστε και παρομοιάζουμε τις καθημερινές μας πρακτικές έχει τεράστιο αντίκτυπο στη πραγματική μας ζωή. Ζούμε τη ζωή μας με βάση τα χρώματα, τα σχήματα, και τις προκαταλήψεις με τις οποίες την έχουμε εξ αρχής περιγράψει, καθορίσει και «ζωγραφίσει» στον εαυτό μας. 

Αν εξ αρχής θεωρούμε μια σχέση ως κύκλο, τότε, όταν έρθει το τέλος (ή κάτι που μοιάζει με τέλος), είμαστε κάτι περισσότερο από πρόθυμοι και πρόθυμες να το αποδεχτούμε, γιατί εμείς έχουμε ορίσει το τέλος ως αδιάσπαστο χαρακτηριστικό της (όπως αδιάσπαστο χαρακτηριστικό είναι το τέλος του καμπυλόγραμμου κυκλικού περιγράμματος). Αν όμως θεωρήσουμε τη σχέση ως ένα γραμμικό τμήμα που εκτείνουμε στο άπειρο, είμαστε περισσότερο διαστακτικοί και διστακτικές όταν αντιμετωπίσουμε κάτι που θα μπορούσε να διακινδυνεύσει την επ’ άπειρον πορεία του.

Η ιδιότητα της «γραμμής» (σχέσης) να κατευθύνεται προς το άπειρο χωρίς καθορισμένη λήξη, δεν σημαίνει ότι η λήξη δεν μπορεί να επέλθει. Ο λόγοι λήξης μιας οποιασήποτε σχέσης είναι πολλοί και σύνθετοι, και είναι στο χέρι του κάθε ανθρώπου να ορίσει το τέλος, όταν το κρίνει αναγκαίο. Είναι άλλο όμως να είμαστε ελεύθεροι και ελεύθερες να διακόψουμε μια επιζήμια σχέση, και να μην επιτρέψουμε τη διηνεκή της πορεία, και άλλο πράγμα να ξεκινάμε μία σχέση έχοντας την γνώση και την πεποίθηση ότι θα λήξει. 

Αν γνωρίζουμε ότι θα λήξει (ή και το επιδιώκουμε, συνειδητά ή ασυνείδητα), έχει ήδη λήξει πριν καν αρχίσει. Μια σχέση που «έκανε τον κύκλο της», ήταν μια σχέση εξ αρχής καταδικασμένη. Μια σχέση που εμείς καταδικάσαμε.

Πιθανά αίτια & νέα συνειδητοποίηση: το παρόν στο επίκεντρο

Το γιατί πολλοί από εμάς επιδιδόμαστε σε τέτοιου είδους μοιρολατρικές οπτικές της ζωής, δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε με σιγουριά. Είναι ο φόβος του τέλους τόσο μεγάλος, που προτιμούμε να το αντιμετωπίσουμε ώστε να σταματήσουμε να ζούμε με τον φόβο του; Είναι η έννοια της δέσμευσης τόσο αποτρόπαια, που εμπλεκόμαστε σε σχέσεις με άλλους και άλλες μόνο όταν ξέρουμε εκ των προτέρων ότι δεν θα είναι «για πάντα»; Είναι το ίδιο το «για πάντα» που μας φοβίζει και προσπαθούμε πάση θυσία να αποφύγουμε, νομίζοντας μ ά τ α ι α πως, ξεκινώντας ξανά και ξανά «από το μηδέν», ξεκινάμε και την ίδια τη ζωή «από το μηδέν»;

Ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε τη ζωή, υποδεικνύει το πως θα τη ζήσουμε. Δεν τη ζούμε όπως μας επιβάλλεται, αλλά όπως την επιλέγουμε.

❃❃❃

Philomαtheia 18 Οκτωβρίου 2024

❃❃❃

Στο καπιταλιστικό σύστημα που ζούμε, θεωρούμε δεδομένο ότι το αντικείμενο με το οποίο πρέπει να ασχοληθούμε επαγγελματικά στη ζωή μας είναι αυτό στο οποίο έχουμε μεγάλο ταλέντο. Ειδικά δε όταν το ταλέντο αυτό μπορεί να μας οδηγήσει σε οικονομική ευχαίρεια, επαγγελματική ανέλιξη, υψηλό κοινωνικό στάτους ή/και κύρος σε όλα τα επίπεδα. Κάτι τέτοιο φαντάζει αρκετά φιλελεύθερο -επαναστατικό θα έλεγε κανείς-  εφόσον μας δίνει την ψευδαίσθηση της επιλογής, την επιλογή να κυνηγήσουμε «τα όνειρά μας».

Αναδρομή

Από πολύ μικρή ηλικία τα αντικείμενα με τα οποία επιλέγουμε να ασχοληθούμε (ή επιλέγουν για εμάς, εφόσον είμαστε παιδιά) είναι αυτά στα οποία παρουσιάζουμε τις καλύτερες επιδόσεις κατά την πρώτη επαφή μαζί τους: ένα παιδί «επιλέγει» τον αθλητισμό, κάποιο άλλο τις τέχνες, κάποιο άλλο τη ρομποτική (!), με όλες τις υποκατηγορίες που ο κάθε τομέας περιέχει. 

Αργότερα, κατά τα πρώτα χρόνια της εφηβείας, οι δραστηριότητες αυτές είτε μένουν ίδιες, είτε αλλάζουν ελαφρώς (συνήθως μάλιστα υπάρχει η τάση δοκιμής διάφορων αντικειμένων, για επιβεβαίωση ή διάψευση της αρχικής κλίσης του κάθε παιδιού).

Ακόμα πιο μετά, κατά τη διαδικασία επιλογής «επαγγελματικής κλίσης» (αυτό που στην ελληνική τουλάχιστον εκπαίδευση ονομάζουμε «κατεύθυνση», την οποία επιλέγουμε στο Λύκειο, και είναι τριμερής: είτε σχετιζόμενη με τις Θετικές επιστήμες, είτε με τις Ανθρωπιστικές επιστήμες, είτε με τις επιστήμες της Πληροφορικής και Οικονομίας) αυτό που ο μαθητής και η μαθήτρια «επιλέγει» είναι τον τομέα στον οποίο είναι «καλύτερος» και «καλύτερη». Συνήθως η επιλογή αυτή σχετίζεται, συνειδητά ή ασυνείδητα, με τις επιδόσεις μας: το αντικείμενο στο οποίο «παίρνουμε τους καλύτερους βαθμούς» και, ίσως, την μεγαλύτερη αποδοχή από τους καθηγητές, είναι το αντικείμενο το οποίο, λογικά, «μας αρέσει περισσότερο».  

Γεγονός

Φαινομενικά λοιπόν, μαθαίνουμε πως το επάγγελμα που πρέπει να ακολουθήσουμε, i) είναι ένα επάγγελμα στο οποίο «είμαστε οι καλύτεροι/ες», και ii) μας αρέσει πραγματικά, είναι το πάθος μας.

Αυτό οδηγεί αναπόφευκτα σε δύο προβλήματα: πρώτον, αν δεν είμαστε «οι καλύτεροι/ες» νιώθουμε αποτυχημενοι. Δεύτερον, αν το επάγγελμά μας δεν είναι «το πάθος μας», επίσης νιώθουμε αποτυχημένοι. Και τα προβλήματα αυτά υπάρχουν ακριβώς επειδή οι πιθανότητες να είμαστε οι καλύτεροι στον τομέα μας και ταυτόχρονα το επάγγελμά μας να είναι το πάθος μας, είναι απειροελάχιστες. 

Κάποιος που έχει πετύχει αυτό το δίπολο, και το επάγγελμά του του προσφέρει όλα όσα χρειάζεται και απαιτεί από μια εργασία χωρίς να έχει κανένα παράπονο, δεν έχει λόγο να συνεχίσει την ανάγνωση.

Για τους υπόλοιπους, να μια σκέψη.

Οπτική

Όσο καλύτερος είσαι σε αυτό που κάνεις, τόσο καλύτερος εργάτης γίνεσαι και τόσο περισσότερο κερδίζει ο Καπιταλισμός. Εκείνος, το μόνο που πρέπει να κάνει, εφόσον έχει διασφαλίσει την αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητά σου, δηλαδή τα μέγιστα παροντικά κέρδη, είναι να βρει ένα τρόπο να εξασφαλίσει ότι θα διαρκέσει για πάντα, έναν τρόπο να κατοχυρώσει την αφοσίωσή σου. Και πώς θα το κάνει αυτό; Γαλουχώντας σε από μαθητή να διαλέξεις από πριν αυτό που θεωρείς πάθος σου (ή αυτό που σου λέει ότι είναι το πάθος σου, γιατί ξέρει ακριβώς τι θα χρειαστεί, και τι όχι, στο μέλλον).

Ταυτόχρονα, ωσάν παρασιτικός νάρκισσος, ενδύει την ιδρωτοποιό ανθρωποώρα σου με τη χροιά του «λειτουργήματος», και έχει εξασφαλίσει ένα αέναο θύμα που θα του «κάνει τη δουλειά» και «θα του αρέσει κι όλας», φυσικά χωρίς να υπάρχει περίπτωση να σε αμοίβει όσο σου αξίζει· άλλωστε ποτέ δεν θα τολμούσες να απαιτήσεις κάτι παραπάνω, εσύ «δεν το κάνεις για τα λεφτά».

Τί σημαίνουν όλα αυτά;

Όχι ότι δεν θα προσπαθείς να βελτιωθείς στο αντικείμενό σου, ούτε ότι δεν θα πασχίζεις να βρίσκεσαι σε εργασίες που σου αρέσουν πραγματικά.

Αυτό που μπορεί να αλλάξει ώστε να αποκομίζεις τα μέγιστα οφέλη (ψυχικά, πνευματικά, υλικά), είναι η νοοτροπία σου απέναντι στην έννοια του επαγγέλματος εν γένει. 

Αλλαγή νοοτροπίας

Δεν χρειάζεται να είσαι «ο καλύτερος», γιατί δεν γίνεται όλοι να είναι «οι καλύτεροι» -η καλυτεροτερότητα είναι πλασματική.

Δεν χρειάζεται να κάνεις μία δουλειά σε όλη σου τη ζωή.

Δεν χρειάζεται κάθε δουλειά που θα κάνεις να είναι το πάθος σου.

Δεν χρειάζεται να εξαρτάς την αυτοεικόνα και πληρότητά σου στα επαγγελματικά σου.

Αντίθετα, χρειάζεται να αποδέχεσαι ότι πολλές φορές, σε πολλούς τομείς, είσαι μέτριος (οι περισσότεροι άλλωστε, στατιστικά, βρίσκονται στον μέσο όρο -για αυτό λέγεται μέσος όρος).

Χρειάζεται να προσαρμόζεσαι στις κοινωνικές συνθήκες, στις επαγγελματικές ευκαιρίες, και στα προσωπικά σου γούστα καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής σου, να ακούς τις αλλαγές μέσα σου, και να μην μένεις στάσιμος από φόβο για την αλλαγή.

Χρειάζεται να έχεις ένα πάθος, το οποίο είτε θα είναι η δουλειά σου, είτε θα είναι κάτι άλλο που θα κάνεις παράλληλα με τη δουλειά σου. 

Χρειάζεται να μαθαίνεις τον εαυτό σου σε κάθε στάδιο της εξέλιξής σου, ώστε η πληρότητα να έρχεται άσχετα από την επαγγελματική σου κατάσταση.

Αποτέλεσμα

Με λίγα λόγια το νόημα είναι ότι, κάποιες φορές, οι τομείς του επαγγέλματος και της προσωπικής, εγκάρδιας ενασχόλησης είναι διαχωρισμένοι. Το μόνο που έχεις να κάνεις για να μην αδικηθείς, είναι:

i) να καταλάβεις ότι είναι διαχωρισμένοι, και

ii) να απαιτείς από την εργασία σου τα μέγιστα (να μην εφησυχάζεσαι), ώστε να είσαι σε θέση να ασχοληθείς παράλληλα με το πάθος σου, κάτι που, φυσικά, προϋποθέτει ότι

iii) είσαι σε θέση να απορρίψεις πάμπολλες πρόσκαιρες «ασφάλειες» περιμένοντας πειθαρχημένα για μια ευκαιρία που πραγματικά σου αξίζει. Τέλος, πρέπει

iv) να είσαι σε θέση να βρίσκεσαι, κάποιες φορές, σε επαγγέλματα που «δεν σε γεμίζουν» γιατί καταλαβαίνεις ότι το επάγγελμα δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά ο σκοπός είναι ανώτερος, και το επάγγελμα είναι ένα από τα μέσα που αξιοποιείς για να φτάσεις σε αυτόν.

Συμπέρασμα

❃❃❃

Περισσότερα:

❃❃❃

Philomαtheia 26 Δεκεμβρίου 2023

Η ελευθερία αυτή, όπως και κάθε είδους ελευθερία, έρχεται μαζί με μια τεράστια ευθύνη: την ευθύνη του ότι είμαστε απολύτως υπόλογοι και υπόλογες για τις πράξεις μας, ότι γνωρίζουμε απολύτως τι κάνουμε, και το ότι όλες οι καταστάσεις στις οποίες βρισκόμαστε έχουν προκύψει από τις πεποιθήσεις μας, και δεν τοποθετηθήκαμε εκεί εν αγνοία μας ή παρά τη θέλησή μας.

Από τον δημιουργό chermitlove του Pixabay

Μέχρι πρόσφατα, πολλοί άνθρωποι δεν είχαν λόγο στην επιλογή συντρόφου, καθώς κάτι τέτοιο ήταν οικογενειακό και κοινωνικό ζήτημα, και ανήκε στις αρμοδιότητες του πατέρα και της οικογένειας ευρύτερα. Το λεγόμενο «προξενιό» είναι η συζυγική πραγματικότητα τουλάχιστον δύο εν ζωή γενεών στην Ελλάδα του σήμερα. Οι άνθρωποι αναγκάζονταν να συμπράξουν, να κάνουν απογονους, αναγκάζονταν να αγαπηθούν, και αν ήταν τυχεροί, να ευτυχήσουν (ταυτόχρονα δε, έχουν και ως απωθημένο τον πραγματικό έρωτά τους).

Μία λογική συνέπεια της σύγχρονης ελευθερίας θα ήταν οι σχέσεις σήμερα να ήταν ακόμα πιο αληθινές, ακόμα πιο εγκαρδιες, ακόμα πιο αισθηματικές και ρομαντικές από οποιαδήποτε άλλη εποχή. Ακριβώς επειδή ο σύντροφός και η σύντροφος πλέον δεν είναι αποτέλεσμα οικονομικής συμφωνίας, αλλά αποτέλεσμα «χημείας». Γιατί λοιπόν δεν συμβαίνει αυτό;

Γιατί προωθείται τόσο έντονα η ατομικότητα εντός της σχέσης, τη στιγμή που στην οποιαδήποτε σύμπραξη οι δύο γίνονται ένα, νιώθουν ένα, ξεπερνούν τις δυσκολίες ως ένα, δημιουργούν ως ένα, ευτυχουν ως ένα; Όχι ως προϋπόθεση, ή γιατί «έτσι πρέπει», αλλά ως αποτέλεσμα; Γιατί η δέσμευση μέσω κοινωνικών ή θρησκευτικών διαδικασιών είναι ισοδύναμες της πάταξης της «ατομικής ελευθερίας», τη στιγμή που κάθε ον είναι πιο ισχυρό, πιο σίγουρο και πιο ελεύθερο όταν έχει έναν πραγματικό σύμμαχο; Έναν σύμμαχο μάλιστα όχι στα επαγγελματικά ή τα οικονομικά, αλλά έναν σύμμαχο ζωής, έναν σύμμαχο που είναι μαζί του ως ανθρώπινη ολότητα;

Γιατί οι άνθρωποι δεν είναι πιο ευτυχισμένοι και πιο πλήρεις από ποτέ;

Γιατί νιώθουν την ανάγκη να «φεύγουν» κάθε τόσο, να «βρίσκουν τον εαυτό τους», να «ξεκουράζονται» και να περνούν τον χρόνο τους μακριά από τον άνθρωπο τους;

Ο επαναπροσδιορισμος διαφόρων σημείων και χαρακτηριστικών της ζωής του ανθρώπου είναι απαραίτητη διαδικασία για να κρατά την αυτογνωσία του σε εγρήγορση. Ειδικά λόγω της ασυνειδησιας που η ζωή (που έχει ο ίδιος επιλέξει) του προκαλεί, μέσω της έντονης ενασχόλησης με πληθος δραστηριοτήτων, όπως η καριέρα ή οι περιττές κοινωνικές συναναστροφές, είναι απαραίτητο να κάνει κανείς ένα βήμα πίσω, να φιλοσοφήσει, να σκεφτεί που βρίσκεται και που πάει.

Το απίστευτο είναι ότι επιλέγει να κάνει αυτή τη διαδικασία μακριά από τον άνθρωπό του, είτε σωματικά, είτε ψυχικά.

Το ταξίδι της αυτογνωσίας, της αυτοβελτιωσης, του επαναπροσδιορισμου του παρελθόντος ή του παρόντος είναι μια από τις πιο συναρπαστικές διαδικασίες που χρειάζεται να κάνει ένας άνθρωπος. Όταν είναι μόνος του, είναι λογικό να το κάνει μόνος του. Όταν όμως βρίσκεται σε μία σχέση, δεν υπάρχει κάτι πιο όμορφο από το να μοιράζεται αυτή την εμπειρία με το ταίρι του, να ζητάει τη γνώμη του, να αλληλεπιδρά, να παρατηρεί μαζί του τις αλλαγές στη συμπεριφορά και τον χαρακτήρα, να παίρνει ανατροφοδότηση και «μια δεύτερη ματιά» από κάποιον που τον γνωρίζει τόσο καλά και θέλει αποκλειστικά και ανιδιοτελώς το καλό του… Γιατί δεν το κάνει;

Η λογική λέει ότι όταν ένας άνθρωπος σε κουράζει, όταν του αποκρύπτεις τις πιο σημαντικές πτυχές της προσωπικότητας σου, όταν τον αποκλείεις από τον σχεδιασμό του μέλλοντος και του παρουσιάζεις κάποιες αποφάσεις που έκρινες μόνος σου (γιατί θα κάνεις ο, τι θες όποτε το θες, είσαι άλλωστε «ελεύθερος») τότε το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν θες αυτόν τον άνθρωπο δίπλα σου. Τον θες απλά εκεί κοντά, για συγκεκριμένους λόγους και υπό προϋποθέσεις.

Και αφού δεν είναι «ο άνθρωπος σου», οτιδήποτε κι αν εννοεί κανείς με αυτή την έκφραση, έχει κάθε λόγο να σε μισήσει, όταν κάποια στιγμή συνειδητοποιήσει πόσο χρόνο του σπατάλησες.

Οι άνθρωποι έχουν πλέον τόσες επιλογές και τους κουράζει τόσο πολύ η ευθύνη αυτής της απόφασης, που μένουν με ο, τι προσφερθεί, το στολίζουν με τα χρώματα που εξυπηρετεί τον εσωτερικό τους μονόλογο, και το ονομάζουν έρωτα, σχέση, αγάπη.

Επιχειρούν μάλιστα να επαναπροσδιορίσουν τον ορισμό της σχέσης ή της αγάπης ώστε να ταιριάζει στο πρότυπο που οι ίδιοι έπλασαν, για να μην αισθάνονται ότι «κάνουν κάτι λάθος» (μάλλον, για να μην παραδέχονται ότι το κάνουν). 

Σε περίπτωση που δεν είναι ακόμα σαφές, η ειδοποιός διαφορά της έννοιας της «σχέσης» (με την μονογαμική, ερωτική, συντροφική και ρομαντική της υπόσταση) από οποιαδήποτε άλλη ερωτική ή συντροφική περιοδική συναναστροφή, είναι η σύζευξη των δύο ως ένα. Όποιος και όποια δεν επιθυμεί σύζευξη ή ενότητα, μπορεί να αλλάξει το είδος της σχέσης του, και να μην καπηλεύεται έναν εξ ορισμού όρο συνένωσης, για τη σποραδική και υπό προϋποθέσεις κάλυψη αναγκών που δεν σχετίζονται με αυτή την ένωση.

Τα πράγματα, καλώς ή κακώς, δεν είναι τόσο απλά όσο φαίνεται. Είναι ακόμα πιο απλά.

Όταν υπάρχουν δύο υπάρχει μόνο ένας. Αν δεν υπάρχει, τότε οι δύο εξακολουθούν να είναι ο καθένας μόνος του.

Το σίγουρο είναι ότι είναι καλύτερα να είναι κανείς μόνος, μόνος του, 

παρά μόνος μέσα στη σχέση του.

❃❃❃

 Απόσπασμα από τα ”Εφεσιακά”  του Ξενοφώντα Εφέσιου

❃❃❃

Space In A Relationship: The Art Of Being Alone Together

Philomαtheia 28 Δεκεμβρίου 2022

Δεν μπορούμε να δίνουμε την ίδια συμβουλή σε όλους, και, αξιοποιώντας τη, όλων τα αποτελέσματα να είναι θετικά και ευάρεστα. Αν κάποιος είναι φοβισμένος και εγκρατής, μια λογική συμβουλή είναι «προσπάθησε να αποκτήσεις περισσότερο θάρρος, μίλα πιο πολύ, πιο δυνατά». Αν όμως κάποιος είναι θρασύς, εγωπαθής και με άκρατη αυτολαγνεία, πως μια τέτοια συμβουλή θα μπορούσε να οφελήσει τον ίδιο, αλλά και το περιβάλλον του; Το αντίθετο μάλιστα: μια λογική συμβουλή θα ήταν «προσπάθησε να περιορίσεις την ισχυρογνωμοσύνη σου, άφησε τον συνομιλητή σου να εκφράσει την σκέψη του, μην είσαι προκατειλημένος ότι έχεις δίκιο πριν καν ακούσεις τι έχει να σου πει».

Έτσι λοιπόν, με τον ίδιο τρόπο, πως έχουμε καθολικοποιήσει τόσο εύκολα και με τόσο καθαρή συνείδηση μια προτροπή που άλλους τους βοηθάει, αλλά άλλους τους χειροτερεύει και τους οδηγεί στην ακρότητα; 

Ένας άνθρωπος σιγανός, που δεν έχει την απαραίτητη αυτοπεποίθηση, που είναι ήσυχος στα λόγια και στις πράξεις, που γίνεται εύκολα θύμα εκμετάλλευσης, που υπομένει άσχημες συμπεριφορές, που δεν αντιδρά, που πιστεύει ότι του αξίζουν όλα όσα του συμβαίνουν, τότε ναι: αυτός πρέπει να αγαπήσει περισσότερο τον εαυτό του, να βγει έξω από το σώμα του και να δει τον εαυτό του σαν κάποιον τρίτο, κάποιον που θα έσπευε να προστατεύσει αν έβλεπε ότι τον αντιμετωπίζουν άσχημα.

Όμως ένας άνθρωπος εγωπαθής, κομπορρήμων, αλαζόνας, που ζει για να εκμεταλλεύεται άλλους (αυτούς που δεν αγαπάνε τον εαυτό τους αρκετά ώστε να τον αντιμετωπίσουν), που ανεβάζει την αξία του με το να τους μειώνει, που αγαπά τόσο πολύ τον εαυτό του που καταλήγει επικίνδυνος για το κοινωνικό σύστημα, πώς συμβουλεύουμε αυτόν να αγαπήσει τον εαυτό του; Να τον αγαπήσει δηλαδή περισσότερο; Να εντείνουμε τα συμπτώματα του ναρκισσισμού του και να τον κάνουμε ακόμα πιο δυνατό, ακόμα πιο επιρρεπή στην εκμετάλλευση; Και κατά συνέπεια, να οδηγήσουμε τον απαθή, φοβισμένο άεργο σε ακόμα μεγαλύτερη απάθεια, φόβο και αεργία;

Η υποτιθέμενη «αγάπη για τον εαυτό» που τόσο έκδηλα και αγόγγυστα μας σερβίρουν δεν είναι παρά ένα τέχνασμα που ως στόχο έχει την οριζόντια και κάθετη επιμήκυνση των ακρότατων (τουλάχιστον εάν κρίνουμε εκ του αποτελέσματος). Ο φοβισμένος φοβάται περισσότερο, και ο εγωλάγνος αυτοαγαπιέται περισσότερο - εις βάρος όλων.

Με αυτόν τον τρόπο ο εγωλάγνος δ ι κ α ι ο λ ο γ ε ί τ α ι για τις πράξεις του - δεν δικαιολογείται μόνο στον εαυτό του αλλά δικαιολογείται κοινωνικά: πώς κάποιος θα μπορούσε να του πει ότι κάνει λάθος, τη στιγμή που απλώς τηρεί κατά γράμμα τις κοινωνικές επιταγές, υπό το πρόσχημα μάλιστα ενός θετικού κινήματος «αγάπης και αυτοβελτίωσης»;

Ο εγωλάγνος δεν είναι απαραίτητα το αυστηρό, στρυφνό, απότομο άτομο με άγρια όψη και ομιλία. Είναι ο άνθρωπος της διπλάνης πόρτας. Είναι ο χαμογελαστός πωλητής, η καλοσυνάτη ανθοπώλης, το ευγενές αφεντικό, ο γλυκύτατος σύζυγος. Δεν είναι πάντα εύκολο να διακρίνουμε σε ποιούς αρμόζει αυτή η συμβουλή και σε ποιούς όχι. Και εν τέλει, δεν έχουμε το δικαίωμα να απαιτούμε από κάποιους να μην την εφαρμόζουν, τη στιγμή που εμείς οι ίδιοι τη διασπείρουμε χωρίς δεύτερη σκέψη, υπό τη μορφή του αδιάσειστου κοινωνικού στεγανού.

Αδιαμφισβήτητα υπάρχουν καθολικές αρχές, ιδέες, αξίες και ιδανικά που πρέπει να αγωνιζόμαστε για την εγκαθίδρυσή τους, που πρέπει να εφαρμόζονται σε όλους και όλες μας, που μας αφορούν όλους και όλες παρά τις επιμέρους διαφορές, και που προστατεύονται πάση θυσία, τα λεγόμενα «ανθρώπινα δικαιώματα». Παρόμοια περίπτωση είναι το νομικό σύστημα κάθε χώρας, το Σύνταγμα, τα γραπτά ή προφορικά «πρέπει» κάθε κοινωνίας.

Όμως, είναι άλλο πράγμα η τοποθέτηση του εαυτού σε σχέση με το όλον υπό αντικειμενικά κατά το δυνατόν κριτήρια, και άλλο πράγμα η καθολικοποίηση προπαγανδιστικών προτροπών που φέρουν, αποδεδειγμένα, όλα τα σαθρά αποτελέσματα που αντιμετωπίζουμε όλοι και όλες καθημερινά.

Κάποια στιγμή ο εγούλης πρέπει να σταματήσει να αγαπάει τον εαυτό του, και μια καλή αρχή είναι να σταματήσουμε να του λέμε να τον αγαπάει.

Σε κάθε περίπτωση, το σημαντικό είναι να πάψουμε να αντιμετωπίζουμε με τον ίδιο τρόπο διαφορετικές καταστάσεις.

Με τις ίδιες σκέψεις διαφορετικούς ανθρώπους.

Υπό τις ίδιες προϋποθέσεις διαφορετικά συμβάντα.

Με τις ίδιες προσκείμενες διαφορετικά συμπεράσματα.

❃❃❃

❃❃❃

Philomαtheia 16 Ιουλίου 2022