Ο γλωσσικός δανεισμός, δηλαδή το αποτέλεσμα εκτεταμένης διγλωσσίας κάποιων ομιλητών των κοινοτήτων που έρχονται σε επαφή, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας όλων των γλωσσών, όπως και της ελληνικής. Υπάρχουν διάφορα είδη δανείων (μεταφραστικό δάνειο, αντιδάνειο, ξένο δάνειο κ.ά.) καθένα από τα οποία υπάρχει και λειτουργεί για συγκεκριμένους λόγους και με συγκεκριμένους τρόπους. Δύο δάνειες λέξεις της ελληνικής είναι και οι λέξεις αλγόριθμος και άρμα.
Η λέξη ‘αλγόριθμος’ ανήκει στην επιστημονική ορολογία της πληροφορικής και των μαθηματικών, και σημαίνει ‘μια πεπερασμένη σειρά ενεργειών, αυστηρά καθορισμένων και εκτελέσιμων σε πεπερασμένο χρόνο, με στόχο την επίλυση ενός προβλήματος’ (Σταματόπουλος 2015), χρησιμοποιείται δηλαδή σε υπολογιστικά και μαθηματικά περιβάλλοντα.
Σύμφωνα με το Λεξικό Μπαμπινιώτη (2005) η λέξη προέρχεται από μεταφορά του αγγλικού algorithm < algorism (παρετυμολογικά από τη λέξη ‘αριθμός’), πληροφορία που παρέχει και το Λεξικό Τριανταφυλλίδη. Σύμφωνα με το τελευταίο, η γλώσσα-πηγή του όρου είναι η γαλλική. Η ακριβής χρονολογία εισαγωγής του όρου στην ελληνική δεν είναι γνωστή, όμως με βάση το αγγλο-γαλλικό ηλεκτρονικό λεξικό Collins[1] ο όρος πρωτοεμφανίστηκε στη γαλλική το 1766. Επομένως η χρονολογία εισαγωγής της λέξης στην ελληνική θα είναι κάποια στιγμή μετά το 1766. Η σημασία στη γλώσσα-πηγή είναι η ίδια με της ελληνικής, εφόσον αφορά επιστημονική ορολογία.
Οι
μεταβολές που υπέστησε η λέξη από την εισαγωγή της στην ελληνική ήταν
μορφολογικές (και όχι σημασιολογικές). Κατ’ αρχάς, η μεταφορά της από
λατινικούς σε ελληνικούς χαρακτήρες (algorithm- > αλγόριθμ-) με την ταυτόχρονη
εισαγωγή του κλιτικού επιθήματος ‘-ος’ της Κλιτικής Τάξης 1 (Ράλλη 2005: 119),
αφενός γιατί αυτό είναι το αμαρκάριστο κλιτικό επίθημα δήλωσης αρσενικού
γένους, και αφετέρου λόγω της προαναφερεθείσας παρετυμολογικής σύνδεσης με την
λέξη ‘αριθμός’, που ανήκει επίσης σε αυτή τη Κλιτική Τάξη. Μέχρι σήμερα δεν
έχει υποστεί περαιτέρω μορφολογική ή άλλη μεταβολή.
Σύμφωνα
με τις κατηγορίες λέξεων με κριτήρια προέλευσης του Πετρούνια (Πετρούνιας 2002 από Ξυδόπουλος 2008), η λέξη ανήκει
στις ‘Λόγιες’, στην κατηγορία ‘Εξωτερικού και διαχρονικού δανεισμού’ και
συγκεκριμένα στον ‘Εξωτερικό’, δηλαδή τις λέξεις που προέρχονται από άλλες
γλώσσες με ή χωρίς εξελληνισμό (λ.χ. socialism > σοσιαλισμός).
Η
λέξη ‘άρμα’ σημαίνει ‘όπλο’ (Λεξικό Τριανταφυλλίδη) και χρησιμοποιείται σε
πολεμικά, ιστορικά, ή/και πολιτικά συμφραζόμενα. Τα περιβάλλοντα χρήσης είναι
κατά βάση στρατιωτικά και ειδησεογραφικά. Ο όρος δεν πρέπει να συγχέεται με το
ομώνυμο λέξημα ‘άρμα’ (ομόγραφο και ομόηχο) που σημαίνει ‘όχημα’ και έχει διαφορετική ιστορία και σημασία, και επομένως
θεωρείται διαφορετική λέξη (Ξυδόπουλος 2008: 26) παρά την κοινή Ινδοευρωπαϊκή
τους ρίζα ‘*ar-’
«συνδέω/συναρμόζω» (Μπαμπινιώτης 2005).
Η
γλώσσα προέλευσης σύμφωνα με το Λεξικό Τριανταφυλλίδη είναι η λατινική, από τη
λέξη ‘arma’
που σήμαινε ‘όπλα’, όπως και σήμερα. Σύμφωνα με το Λεξικό Κριαρά η λέξη αυτή
έχει ενταχθεί στην ελληνική γλώσσα ήδη από τον 6ο αι. μ.Χ.
Οι μεταβολή που υπέστησε η λέξη με την ένταξή της στην ελληνική ήταν η απόδοση της στο ελληνικό αλφάβητο (arma > άρμα) χωρίς περαιτέρω μορφολογικούς μετασχηματισμούς καθώς συνέπιπτε με άλλα ουσιαστικά με το ληκτικό ‘-μα’ (δράμα, δώμα, καύμα, κλάμα κ.ο.κ.). Ωστόσο, όπως αναφέρει ο Τριανταφυλλίδης, ο πληθυντικός της λέξης ‘arma’ θεωρήθηκε από τους ελληνόφωνους ενικός, και έτσι το δάνειο εισήχθη στην ελληνική με μια μικρή σημασιολογική διαφορά σε σχέση με την μορφή της (arma/πληθυντικός > άρμα/ενικός). Ανά τους αιώνες η λέξη δεν έχει αλλάξει σημασία, με την σημείωση ωστόσο ότι πλέον θεωρείται παρωχημένη.
Σύμφωνα με τις κατηγορίες λέξεων με κριτήρια προέλευσης του Πετρούνια (Πετρούνιας 2002 από Ξυδόπουλος 2008) η λέξη ανήκει στις ‘Λαϊκές’ στην κατηγορία ‘Λαϊκά δάνεια’, δηλαδή στις λέξεις που εισήχθησαν στην ελληνική από τον Μεσαίωνα και μετά από Δυτικές κατά βάση χώρες ή την τουρκική, ολικώς ενταγμένες στη μορφολογία της ελληνικής (λ.χ. πολυθρόνα > ιτ. poltrona).
Βιβλιογραφία
Σταματόπουλος, Π. 2015. Λογικός και συναρτησιακός προγραμματισμός.
[e-book]
Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών.
Μπαμπινιώτης,
Γ. 2005. Λεξικό της νέας Ελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας.
Ράλλη,
Α. 2005. Μορφολογία. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.
Ξυδόπουλος,
Γ. 2008. Λεξικολογία. Εισαγωγή στην ανάλυση της λέξης και του λεξικού. Αθήνα:
Εκδόσεις Πατάκη.
Πετρούνιας, Ε. 2002. Νεοελληνική Γραμματική και Συγκριτική («Αντιπαραθετική») Ανάλυση, Τόμος Α’: Φωνητική και Εισαγωγή
στη Φωνολογία, Μέρος ‘: Θεωρί. (2η έκδοση) Θεσσαλονίκη: Ζήτη.
Ηλεκτρονικές Πηγές
Ηλεκτρονικό Λεξικό ‘Πύλη για την ελληνική γλώσσα’ λήμματα
‘αλγόριθμος’, ‘άρμα’ (τελευταία πρόσβαση: 06/06/21)
Collins
Dictionary λήμμα
‘algorithm’
(τελευταία πρόσβαση: 06/06/21)
[1]
Collins
dictionary, lemma ‘algorithm’
–
Επιπλέον προτινόμενα άρθρα:
Γνησιότητα του ελληνικού λεξιλογίου | Γλωσσικός δανεισμός
Γιατί και πώς αλλάζουν οι γλώσσες;
Philomαtheia 23 Ιουνίου 2021
 Ο γλωσσικός δανεισμός , δηλαδή το αποτέλεσμα εκτεταμένης διγλωσσίας κάποιων ομιλητών των κοινοτήτων που έρχονται...){kind=link}
1 comments
Η λέξη ‘άρμα’ ΔΕΝ σημαίνει ‘όπλο’ Ο τριανταφυλλίδης κάνει Λάθος.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑΡ-ης..........Μά-ωρα γή = ΑΡ-ΜΑ άρμα = το νοητό άρμα που σέρνουν τα τέσσερα άλογα από Άρη προς Γή
και........ από Άρμα και ΑΒΒΑΣ = ο θεός, = ΑΡΑΒΒΑΣ το άρμα του θεού..... Αραμπάς (περνά)
Άλογο = δεν έχει Λόγο 4 άλλογα = οι τέσσερεις δυνάμεις της φύσεως, η πεμτη είναι ο Άνθρωπος = ή ένλογος δύναμη = Πέντε δυνάμεις της φύσεως, ΠΕΝΤΕ = τα Πάντα οι τέσσερεις δυνάμεις είναι: Πρωτόνιο ηλεκτρόνιο, Νευτρόνιο και η Βαρύτητα όπου μαζί με τον Λόγο, αποτελούν τα πάντα.....όσα εν τω ουρανώ άνω, και όσα εν τη γή κάτω.....,