Πόσο τυχαία είναι τα γλωσσικά λάθη;

[1], [2], [3], [4]

(χρόνος ανάγνωσης: 4 λεπτά)

Ένα σύνηθες γλωσσικό “λάθος” της Κοινής Νέας Ελληνικής είναι η χρήση του όρου «κυκλοφοριακό» αντί για «κυκλοφορικό» όταν αναφερόμαστε στον ανθρώπινο οργανισμό, λ.χ. Η γιαγιά έχει πρόβλημα με το κυκλοφοριακό της.

Ο λόγος που θεωρείται λάθος είναι σημασιολογικός (το πρώτο αφορά την συμφόρηση οχημάτων στους δρόμους, ενώ το δεύτερο το καρδιαγγειακό σύστημα του οργανισμού).

Η διαφορά αυτή στη χρήση και την σημασία έγκειται στην αδιαφανή μορφολογική σύσταση ή/και ετυμολογική προέλευση των όρων. Συγκεκριμένα, το «κυκλοφοριακός» προέρχεται από την κυκλοφορία + ακός (κυκλ-ο-φορ-ιακό-ς), δηλ. το πρόβλημα που αφορά την κυκλοφορία του δρόμου, ενώ το «κυκλοφορικός» από το κύκλος + φορά (κυκλ-ο-φορ-ικό-ς), δηλ. το σύστημα εκείνο του οργανισμού που αφορά την κυκλική φορά/πορεία (ενν. του αίματος), από την καρδιά στα αγγεία και το αντίθετο. Οι ομιλητές φαίνεται να παραβλέπουν αυτόν τον διαχωρισμό πρώτον γιατί θα χρειαζόταν ειδική διδαχή για τον εντοπισμό αυτών των λεπτών διαφορών, και δεύτερον γιατί οι δύο όροι είναι εξαιρετικά όμοιοι σε όλα τα επίπεδα (μορφολογικό, φωνητικό, σημασιολογικό). 

Λόγω αυτής της αδιαφάνειας και της φαινομενικά αδικαιολόγητης ύπαρξης δύο διαφορετικών όρων, είναι πιθανό η χρήση του «κυκλοφοριακός» να είναι εξαιρετικά ευρεία, ακόμα και στο λεξιλόγιο των ειδικών (ιατρών κ.ο.κ.). Ούτως ή άλλως πάρα πολλοί άνθρωποι φαίνεται να μην γνωρίζουν καν την ύπαρξη του όρου «κυκλοφορικός».

Για αυτούς τους λόγους, αν δεν έχει ήδη, είναι εξαιρετικά πιθανό να καθιερωθεί στην νόρμα, παρά την εξακολούθηση ύπαρξης του «κυκλοφορικός» σε επίσημο περικείμενο ή στον γραπτό λόγο.

Μέσα από αυτό το εξαιρετικά σύντομο και απλοϊκό παράδειγμα από τα χιλιάδες της Ελληνικής Γλώσσας μπρούμε εύκολα να δούμε πώς ο μη συνετισμός με τη γλωσσική νόρμα δεν είναι καθόλου τυχαίος. Δεν σχετίζεται αποκλειστικά με την έλλειψη “εκπαίδευσης” ή “εγγραματοσύνης”, που στην ουσία σημαίνει την απουσία κατήχησης σε συγκεκριμένα γλωσσικά ερεθίσματα, αλλά πολύ περισσότερο με γλωσσικούς και γλωσσολογικούς παράγοντες.

Το γλωσσικό λάθος δεν είναι το περίεργο, είναι το αναμενόμενο. Η συμμόφωση με την γλωσσική νόρμα δεν οφείλεται σε κάποια ιδιαίτερη σοφία με την οποία είναι λουσμένοι οι γλωσσικοί ειδήμονες, οφείλεται στην συνεχόμενη, πολυετή, συχνά επιβαλλόμενη ενασχόληση με αυτή (συνήθεια, με την αριστοτελική έννοια).

Το πώς, γιατί, με ποιόν τρόπο, πότε και από ποιούς συμβαίνουν τα λεγόμενα γλωσσικά λάθη είναι θέματα που δεν μας απασχολούν επί της παρούσης. Το πολύ βασικό είναι να συνειδητοποιήσουμε τί ακριβώς σημαίνουν, και πώς θα το κάνουμε αυτό; Όταν μελετήσουμε το γιατί. 

Εικόνα από το Pixabay

Διαβάστε ακόμα: Γιατί και πώς αλλάζουν οι γλώσσες;

[1], [2], [3], [4]

Philomαtheia 01 Φεβρουαρίου 2021