Τι σημαίνει να 'σαι καθηγητής

(χρόνος ανάγνωσης: 5 λεπτά)
Στις μέρες μας, το να είσαι καθηγητής είναι πολλά περισσότερα από την βιοποριστική σου ενασχόληση και ικανοποίηση του Υπερεγώ (που σε κατατρώει λόγω της νόρμας στην οποία μεγάλωσες , αγαπημένοι μου καθηγητές που αδυνατείτε να ξεπεράσετε τα συνταρακτικα γλωσσικά γεγονότα του 1976 και 1982). 


Τώρα που το γράφημα της γλωσσικής παράνοιας ξεκινά δειλά δειλά την καθοδική του πορεία, έχει δωθεί η ευκαιρία στους επιστήμονες να αντιμετωπίσουν την εργασία τους με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Το ενδιαφέρον έχει μετατοπιστεί από τις αποκλειστικά (ρητά ή άρρητα) κλασσικές σπουδές στις ανθρωπιστικές, από τις εξετάσεις στην ουσιαστική μαθητεία, από τον δάσκαλο-τύραννο στον μαθητοκεντρισμό. Και αυτές είναι αλλαγές που οφείλουμε να εντοπίσουμε παρά τα κατάλοιπα του συντηρητισμού, που θέλω να ελπίζω πως δεν έχουν αρκετή διάρκεια ζωής ακόμα. Ήδη στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση το μοντέλο του «Διδάκτωρ μονάρχη» που «κάνει τη διάλεξή του» ενώ ο φοιτητής βυθίζεται στην ανυπαρξία έχει προ πολλού ξεπεραστεί. Αντίθετα, βλέπουμε ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την ουσία και ποιότητα τόσο του τρόπου διεξαγωγής του μαθήματος, όσο και του τί ακριβώς και πόσο ποιοτικά το έχει αφομοιώσει ο φοιτητής.


Αυτές οι θετικές εξελίξεις σίγουρα γίνονται στο πλαίσιο της γενικότερης φιλελεύθερης εποχικής έξαρσης, αλλά δεν είναι καθόλου δεδομένες ή αυτόματες, κάθε άλλο μάλιστα. Απολαμβάνουμε την οικειότητα και την διαπροσωπικότητα της μάθησης χάρη στον σώμα με σώμα αγώνα ορισμένων εξαίρετων επιστημόνων που προσπάθησαν να φέρουν, με μικρά και σταθερά βήματα, την αλλαγή· και προσπαθούν ακόμα.

Τί είναι όμως αυτό που, προϋπήρχε μεν, αλλά τώρα βρίσκει το έδαφος και τις συνθήκες να βγει στην επιφάνεια και ωθεί αυτή την ταχύτατη αλλαγή πλεύσης; Η απάντηση βρίσκεται στην ρίζα της ιδιότητας του να ΄σαι καθηγητής, στο πραγματικό λόγο που κάνεις ότι κάνεις, στο πραγματικό αντίτιμο των θυσιών σου σαν άνθρωπος, μέχρι να ασκήσεις αυτό για το οποίο προετοιμάστηκες. Στο ότι δεν σε ένοιαζε που έχανες κάποιες εξόδους, ξενύχταγες για μια εργασία και έγινες μετανάστης για το μεταπτυχιακό σου. Στο ότι έμενες με 3,50€ στο πορτοφόλι κάθε τέλος του μήνα γιατί δεν έβγαινε και δουλειά και σχολή, στο ότι χρειάστηκε να απαρνηθείς άπειρες "εύκολες λύσεις" παρ' όλο που ήξερες ότι θα ΄ναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις. Ήξερες καλά τί σημαίνει για σένα η Ιθάκη σου.

Και η πρακτική πλευρά του καθάγειν είναι η ύστατη επιβεβαίωση, όταν επιτέλους έρχεσαι αντιμέτωπος με αυτό που ονειρευόσουν, όταν επιτέλους ασκείς αυτό το λειτούργημα (παρωχημένος, ωστόσο εύστοχος όρος). Όπως φρόντισαν να μας μάθουν (πολύ εξευγενισμένη απόδοση του «μαθαίνω») οι προ ολίγου αναφερθέντες στην κλητική προσφώνηση, ο άνθρωπος είναι φύσει  ζώον πολιτικόν, και γιατί έχει αυτό σημασία στην συγκεκριμένη συζήτηση; Γιατί η σχέση δασκάλου-μαθητή, είναι σχέση αμοιβαίας αλληλεξάρτησης· αδιαμφισβήτητα μία σχέση κοινωνική, καλοτοποθετημένη σε ένα πλαίσιο αναπόφευκτης ιεράρχισης, αλληλοσεβασμού και αρμονικής όσο γίνεται συνύπαρξης. 

Έχουμε κατορθώσει ο μαθητής να αποτελεί στόχο για τον καθηγητή, μια μεμονωμένη δοκιμασία, μια ακόμα ευκαιρία εξέλιξης και ανόδου και των δύο συμμετεχόντων. Το κλειδί για την ουσιαστικότερη και αποτελεσματικότερη διάδραση, καθώς και ένα από τα σημαντικότερα και ενδιαφέροντα απότοκα της απελευθέρωσης της εκπαίδευσης, είναι η τέλεια συνάρτηση του μαθητή προς τον καθηγητή, όχι μόνο το αντίθετο, όπως παρατηρείται. Ο διδασκόμενος έχει πάψει να αναζητά αποκλειστικά την αριστεία, έχει μετατοπίσει το ενδιαφέρον του από την τυπική μαθητεία στην ουσιαστική αλληλεπίδραση, συνειδητοποιεί πολλά περισσότερα όχι μόνο για τον εαυτό του και τις δυνατότητες του, αλλά και για το περιεχόμενο του εκάστοτε αντικειμένου και τις πόρτες που ανοίγονται διάπλατα μπροστά στα μάτια του.

Γιατί ο μαθητής αποκτά συνείδηση της θέσης του, αναλαμβάνει ευθύνες και εκτιμά πολύ περισσότερο το «σχολικό πρόγραμμα», εφόσον του δίνεται πλέον η ευκαίρια να δει τι κρύβεται από πίσω. Αποκτά κίνητρα, ανοίγονται οι πολυπόθητοι -ζητούμενο εδώ και δεκαετίες- ορίζοντές του, βλέπει την εκπαίδευση με την ανάλογη σοβαρότητα και, όπως όλοι ελπίζουμε, βελτιώνει την στάση του απέναντι σε δεκάδες άλλα κοινωνικά φαινόμενα που έχουν τη βάση τους στην σχολική και μετέπειτα εμπειρία. Αν αυτό δεν είναι ακόμα ο κανόνας, τουλάχιστον αγωνιζόμαστε να γίνει.

Το ότι το σχολείο αποτελεί την "δεύτερη οικογένειά μας" δεν είναι ποιητικός όρος, με σκοπό δακρύβρεχτες  εξομολογήσεις σαν την παρούσα. Η ευθύνη της ανάπλασής μας δίνεται από τους γονείς μας κυριολεκτικά  σε αγνώστους, τουλαχιστον για 9 χρόνια. Άγνωστοι που έχουν ως στόχο ζωής την διαμόρφωση υγειών εγκεφάλων, την μεταλαμπάδευση γνώσεων, την κοινωνική πρόοδο. Είναι άνθρωποι που έκαναν τον λόγο ύπαρξής τους λόγο ύπαρξης και άλλων ανθρώπων. Άνθρωποι που μοιράζονται ανιδιοτελώς τους κόπους και τις θυσίες της ζωής τους, εργαλεία πολύτιμα για κάποιον που προκειται να τα αξιοποιήσει στο μέγιστο, και να τα εξελίξει. Ο καθηγητής δεν είναι πλέον ο παντογνώστης Θεός που δεν αμφισβητείται από κανέναν και για κανένα λόγο. Δεν μπαίνει στην αίθουσα με σκοπό να επιβραβεύσει το σωστό και να κατακρίνει το λάθος, αφού σωστό και λάθος δεν υπάρχει, υπάρχει λογικό και μη λογικό, υπάρχει γνώση και άγνοια. Αυτή την άγνοια εντοπίζει, για αυτή την άγνοια μάχεται, προσπαθώντας να την ανατρέψει. Ένας άνθρωπος αρκεί για να αλλάξει τη ζωή σου, και οι μαθητές ξέρουν καλά τι θα πει αυτό.

Το τρισμέγιστο θετικό σημείο των καιρών είναι το γεγονός πως όλα αυτά έχουν ήδη ενσωματωθεί στους ρόλους και στις ευθύνες και έχουν ξεκινήσει ήδη να αναπλάθουν συνειδήσεις. Υποχωρεί ραγδαία η αρχαιολαγνεία και η τυφλή προσκόλληση στο περιτύλιγμα και όχι στην ουσία, ώστε να διαφαίνεται ένα λαμπρό μέλλον στο χώρο της εκπαίδευσης που επί τόσα χρόνια μας ταλαιπωρεί με τις σκουριές και την ανομία. Τίθενται επιτέλους γερές βάσεις εξορθολογισμού και ανθρωποκεντρισμού της, με τα οφέλη όχι μόνο για τους συνοδοιπόρους αυτού του ταξιδιού, αλλά για την γενικότερη ευρυθμία του κοινωνικού ιστού.

Το να είσαι καθηγητής μπορεί να μην είναι εύκολο, όταν όμως είσαι πλασμένος για αυτό είναι το καλύτερο που μπορείς να κάνεις, για σένα και για τον κόσμο.

Αυτός ο κόσμος λοιπόν, σε ευχαριστεί.






Στην Α. Σακελλαρίου, τον Γ. Κότσανη και 
Δ. Αγγελόπουλο, ευχαριστώ.



Philomαtheia 05 Μαρτίου 2020


0 comments

weekly inspo